Sınıf İçi Etkileşim

Sınıf içinde iki temel etkileşim biçimi vardır. Bunlar öğrenci- öğrenci ve öğretmen- öğrenci etkileşimidir.

1)Öğrenci - Öğrenci Etkileşimi

Sınıfta arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kuran öğrenciler okula severek gelir, derslerinde başarılı olur. Sınıfta öğrenciler arasında olumlu ilişki oluşturulmasında, öğretmene ve okula önemli görevler düşmektedir. Öğretmenin sınıfı bir toplumsal küme olarak görmesi, bu kümenin dinamiklerine dikkat etmesi ve olumlu bir küme ortamı yaratması gerekir.

Öğrenci- öğrenci etkileşiminin iyi düzeyde olmasının öğrenci üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu düşününüz.

Sınıftaki öğrenci sayısı, öğrenciler arasındaki etkileşim sayısının yanı sıra, öğrencilerin etkileşimden doyum düzeylerini de etkiler. Sınıftaki öğrenci sayısı arttıkça, öğrenciler arasındaki etkileşim ve doyum düzeyi azalır. Ayrıca sınıfta alt kümeler oluşmaya başlar. Aralarında etkileşimi çok olan, ortak amaç ve değerleri olan öğrenciler alt kümeler oluştururlar. Sınıfta birden çok alt küme oluşursa, bu kümeler arasında çatışmalar meydana oluşur. Bu durum da kümeler arası ilişkiyi olumsuz yönde etkiler. Etkileşim açısından ideal bir sınıf 20- 25 kişi olmalıdır. Ancak ülkemizde sınıflar oldukça kalabalıktır.

Küme üyelerinin kişilik, yetenek ve demografik özellikleri açısından türdeş olma düzeyleri küme dinamiğini ve performansını etkileyen başka bir etmendir. Kümenin türdeş ya da ayrı cinsten olması kümenin özelliğine göre değişir. İlgi ve arkadaş kümelerinde türdeşlik kümedeki etkileşimi arttırırken, iş kümelerinde kümenin ayrı cinsten olması daha etkilidir. İş kümelerinde birbirlerini tamamlayıcı farklı yeteneklere sahip üyelerden oluşan kümeler, tek alanda uzmanlaşmış kişilerden oluşan kümelerden, daha yüksek performans gösterirler. Bu durum belli davranışları öğrenmek için ortak etkinlik yapan sınıflar için de geçerlidir. Farklı yetenek ve özelliklere sahip öğrencilerden oluşan kümelerde öğrenci başarıları benzer kümelere göre daha yüksektir.

Küme normları küme üyelerinin davranışlarını etkiler. Okulların, yöneticiler ve öğretmenlerce belirlenmiş, okulun amaçları ile tutarlı normları vardır. Örneğin; sınıftaki öğrencilerin ödevlerinin düzenli yapılması, derse katılımı, sınavlarda başarılı olması benimsenirse öğrencilerin başarıları artar.

Ancak kimi durumlarda öğrenciler, okulun oluşturduğu normlardan farklı normlar da geliştirebilir. Örneğin öğrenciler, çalışkan ve yüksek not alan arkadaşlarıyla dalga geçebilir. Sürekli öğretmenin yanında olan, onun davranışlarını onaylayan öğrencileri dışlayabilir. Bu durum, öğretmenlerle öğrenciler ve öğrencilerle öğrenciler arasında bir çatışmaya neden olabilir.

Kümedeki üyeler istenen amaçlara ulaşmak için işbirliği yapabilirler, yarışma içinde olabilirler ya da bireysel davranabilirler. Öğrencilerin küme içindeki davranış biçimleri kişilik özelliklerinden etkilendiği gibi, öğretmenin tutumu, kullandığı öğretim yöntemleri ve değerlendirme sistemi de öğrencilerin davranış biçimini etkiler.

Ülkemizde eğitim sistemi, Anadolu lisesi sınavları ve üniversite sınavları gibi iki büyük sınava dayalı olduğu için genellikle sınıfta rekabetçi bir ortam yaratılmaktadır. Ancak, yoğun yarışma ortamı oluşturulan sınıflarda tüm öğrencilerin birbiri ile olumlu ilişki kurması son derece zordur. Yarışma havası öğrencilerin birbirlerini rakip görmelerine ve olumsuz ilişki kurmalarına neden olur. Bu durum sınıfta gerginliklerin yaşanmasına özellikle başarısız öğrencilerin kendilerini kötü ve mutsuz duyumsamalarına neden olur.

İşbirliği ortamında öğrenciler kümenin amaçlarına ulaşmak için birlikte hareket ederler, birbirleriyle daha çok etkileşim içinde bulunurlar. Bu arada birçok yeni davranış kazanırlar. Böylece, işbirliği ortamında öğrenciler, hem başarılı olurlar hem de kendilerini iyi duyumsarlar. Bu nedenle öğretmenlerin, sınıfta öğrenciler arasında olumlu ilişkiler kurulmasına ve onların işbirliği içinde çalışmalarına yardımcı olması gerekir.

Kümedeki üyeler amaçlara ulaşmak için bir işbirliği ortamında çalışırken, kimi zaman rekabetçi bir ortam içinde bulunurlarsa yararlı mı, yoksa zararlı mı olur? Sizce yararlı olması için ne yapmak gerekir?

2)Öğrenci - Öğretmen Etkileşimi

Sınıf ortamında öğrencilerin birbirleriyle etkileşimi kadar öğretmen- öğrenci etkileşimi de önemlidir. Öğretmen sınıf içi etkinlikler sırasında model oluşturarak, öğrencilerin tutumlarını ve değerlerini farkında olmadan etkileyebilir. Özellikle öğrencilerce sevilen, sayılan öğretmenlerin öğrenci üzerinde çok olumlu etkileri vardır. Öğretmenden olumlu uyarılar alan, öğretmenince sevildiğini fark eden, öğretmenin kendisini başarılı bulduğuna inanan öğrenciler, olumlu davranışlarını arttırırlar ve daha başarılı olurlar. Benzer biçimde, öğretmenin kendisinden hoşlanmadığını ve başarı beklemediğini düşünen öğrencilerse genellikle, sınıf ortamını bozucu davranışlarda bulunurlar.

Öğretmen bir yandan öğrencileri etkilerken, öte yandan onlardan etkilenir. Aynı öğretmen iki ayrı küme dinamiğine sahip sınıfta farklı performans gösterebilir. Öğretmenler genellikle kolay öğrenen, disiplin sorunu çıkarmayan, uyumlu sınıflarda kendilerini daha güvende ve başarılı duyumsarlar.

Öğretmen, öğrencilerini etkilerken bir yandan kendisi de etkilenebilir mi? Bu durumda siz öğretmen olsanız, ne yaparsınız?

Öğretmenin öğrencilerle etkileşiminde, öğrencilerin bireysel özellikleri de önemli rol oynar. Öğrencinin anlayış düzeyi, genel görünümü, çalışkanlığı, sevimliliği, usluluğu, olumlu davranışları öğretmeni de olumlu yönde etkiler. Öğretmen bu özelliklere sahip öğrencilerle daha çok ilgilenir ve başarılı olmaları için daha çok çaba gösterir.

Öğrencilerin ve ailelerinin sosyoekonomik düzeyleri, kökenler ve okulun bulunduğu yöre de öğretmen tutumlarını belirleyen etmenlerdir. Yoksul ve geri kalmış bir bölgede görev yapan öğretmenin, öğrencilerden başarı beklentisi düşük olur. Bu durumda öğretmen kendi kırgınlığını ve bezginliğini öğrencilere yansıtır. Onların başarısızlığını, olanaksızlıklara değil, yeteneksizliklerine bağlar. Beklentisi az olan bir öğretmenin öğrencileri ise düşük başarı sağlayabilir.