Eğitim Kurumlarının İşlevleri

Her toplum bireylerini eğiterek, onların toplumla uyumlu ve topluma katkıda bulunacak biçimde yetişmelerini amaçlar. Günümüzde endüstrileşmiş toplumlarda bu işlevi eğitim kurumları olan okullar üstlenmiştir. Okulların toplum ve birey açısından sayısız yararları vardır. Okulların başlıca işlevi toplumdaki bireyleri toplumsallaştırmak, toplumdaki bireylere kültürel mirası aktarmak, bireyleri kendi yetenek ve ilgileri doğrultusunda eğitmek ve toplumu kalkındırmaktır. Okulların bu görevleri aşağıda kısaca açıklanmaktadır.

1)Toplumsallaştırma

Toplumsallaşma doğuştan başlayarak tüm yaşam boyu süren; hem birey hem de toplum açısından önemli bir süreçtir. Toplumsallaşma sürecinde birey, gereksinimlerini toplumun beklentilerine uygun bir biçimde karşılamasını; toplumsal rollerle, onları destekleyen tutumları; yaşamını sürdürebilmesi için gerekli bilgi ve becerileri öğrenerek, toplumla uyumlu ve topluma yararlı bir varlık durumuna gelir. Böylece bireylerin toplum içinde ortak davranışlar sergilemesine ve bireylerin
birbirlerinin davranışlarını tahmin etmelerine olanak bulunmuş olur. Bu durum, bireyler arasındaki çatışmaları azaltır ve toplumun sürekliliğini sağlar.
Her toplumun kendine özgü davranış biçimleri vardır. Bireylerin giyim, barınma, yemek yeme tarzı, aile içindeki ilişkiler, toplumsal roller toplumdan topluma değişir. Bu davranışlar kültürün bir parçasıdır. Birey, çevresi ile etkileşim kurarak bu davranışları bilinçli ya da bilinçsiz olarak öğrenir.
Kültürel birikimin sınırlı olduğu ilkel ya da ilkele yakın toplumlarda, bireyin toplumsallaşmasında aile ve toplumdaki öteki üyelerin çabaları yeterlidir. Bu toplumlarda çocuk, yaşamını sürdürmek için yapacağı ekonomik etkinlikleri, toplumun inanç ve değerlerini, aile üyelerinden ve akran kümelerinden öğrenebilir. Ancak kültürel birikim arttıkça bireyin toplumsallaşması işlevi, büyük ölçüde okulun görevi haline gelir.
Okullarda öğrencilere toplumun ortak değerleri, davranış kalıpları, toplumda oynayacakları rollerin gerektirdiği davranışlar, planlı ve denetimli bir biçimde öğretilir. Böylece, onların, toplumla uyumlu, işbirliği duygusuna sahip, hak ve sorumluluklarının sınırlarını iyi çizen ve ona göre davranan bireyler durumuna gelmesi sağlanır.

2)Toplumun Kültürel Mirasını Aktarma

Kültür; bir toplumun üyesi olarak insanoğlunun öğrendiği bilgi, sanat, gelenek, görenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. Kültürün oluşturulması ve bunun öteki kuşaklara aktarılması insanoğluna özgü bir özelliktir. İnsan düşünen, düşündüklerini konuşarak ve yazarak anlatabilen tek canlı varlıktır. İnsanın bu özellikleri onun kendi yaşantıları yoluyla elde ettiği bilgi, beceri ve yetenekleri sonraki kuşaklara aktarmasını sağlar.

Kültürel mirasın sonraki kuşaklara aktarılması çok önemli midir? Niçin?
Kültürel değerler ve normlar bireylerin toplum içinde birbirlerine benzer davranışta bulunmalarını sağlayarak toplumun bütünlüğünün korunmasına yardımcı olur. Günümüzde kültürel birikimin hızlı olması, bireylerin günlük yaşantılarında kültürel mirasın tüm boyutları ile karşılaşmalarını ve öğrenmelerini olanaksız kılmaktadır. Bu nedenle kültürel mirasın yeni kuşaklara aktarılması görevi okullarca üstlenilmiştir. Okullar, kültürel özellikler içinden öğrencilerin yaşlarına ve gereksinimlerine uygun olanları seçerek bunları planlı ve amaçlı bir biçimde öğrencilere kazandırır. Özellikle bilgi birikiminin öğrencilere aktarılmasında okullar çok önemli bir görev üstlenir.
Okulların, var olan kültürün aktarılması işlevinin yanı sıra, kültürün geliştirilmesi yükümlülüğü de vardır. Okullar, toplumdaki yenilikleri başlatacak, geliştirecek, yenilikçi ve yaratıcı bireyler yetiştirerek; kültürel birikimin gelişmesine de katkıda bulunurlar.

3)Var olan Siyasal Düzeni Koruma

Toplumlar genellikle varolan siyasal rejimlerini korumak isterler. Eğitim kurumları toplumdaki bireylere milli ideoloji, değerleri ve idealleri kazandırarak onları varolan siyasal düzene bağlı vatandaşlar olarak yetiştirirler. Okullarda çocuklara küçük yaşlardan başlayarak bayrağı, milli değerleri ve sembolleri benimsemeleri öğretilir. Devletin dayandığı temel felsefe, ideoloji ve ilkeler; çeşitli dersler, törenler, özel gün kutlamaları gibi etkinliklerle çocuk ve gençlere kazandırılır. Böylece eğitim kurumları var olan siyasal düzenin korunmasına yardımcı olur.
Ülkemizde de okulöncesi eğitimden üniversiteye kadar tüm eğitim aşamalarında, Atatürk ilkelerine bağlı, Türkiye Cumhuriyeti Devletine karşı görev ve sorumluluklarını bilen, bayrağını, milletini ve vatanını seven bireyler yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.

4)Seçme ve Yöneltme

Eğitimin bir başka işlevi de öğrencileri ilgi, beceri ve yetenekleri doğrultusunda eğitmektir. Her toplumda farklı yeteneklerde çocuklar vardır. Eğitim kurumları, çeşitli yeteneklerdeki çocukların en iyilerini, en yeteneklilerini seçerek, onlara çok iyi bir eğitim olanağı sağlamak zorundadır. Böylece bu çocuklar, topluma önderlik edecek bireyler haline gelerek toplumun gelişmesine önemli katkıda bulunabilirler.
Üstün yetenekli çocuklar, zengin ya da yoksul olabilirler. Bu nedenle, eğitim kurumlarının bu işlevi yerine getirebilmesi için eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması gerekir.
Eğitim kurumlarının, seçme işlevinin yanı sıra, yönlendirme işlevi de önemlidir. Her çocuk üstün yetenekli olmayabilir, ancak her çocuğun kendine özgü, ilgi duyduğu ve yeteneği olduğu alanlar vardır. Eğitim kurumları, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini belirleyerek onları yönlendirilmelidir. Böylece toplumdaki bireyler hem daha mutlu hem de üretken olurlar.
Öğrencilerin kendilerini tanıyabilmeleri, ilgi ve yeteneklerinin belirlenmesi amacıyla okulların birçoğunda rehberlik merkezleri kurulmuştur. Ancak ölçme araçlarındaki yetersizlikler, öğrenci ve velilerin bu hizmetlere karşı duydukları güvensizlik yönlendirme işinin gerektiği gibi yapılmasını engellemektedir.

Eğitimin seçme- yöneltme işlevinin gerektiği gibi yapılmaması durumunda neler olabileceğini düşünüp, tartışınız.

5)Toplumu Kalkındırma

Ekonomik büyüme üretimi arttıracak teknolojinin gelişmesi, doğal kaynakların ve sermayenin akılcı bir biçimde kullanılması ile olanaklıdır. Bunu sağlayan ise eğitilmiş insan gücüdür. Örneğin; günümüzde çok değerli bir doğal kaynak olan petrolün bulunduğu birçok ülke, yetişmiş insan gücüne sahip olmadığı için bu kaynaklardan yeterince yararlanamamaktadır. Buna karşın, doğal kaynakları çok sınırlı olan Japonya ile II. Dünya Savaşı’ndan tüm gücünü yitirip yenik çıkan Almanya, yetişmiş insan gücü sayesinde sahip oldukları kıt kaynaklardan en iyi biçimde yararlanarak ekonomik yönden büyük gelişme göstermişlerdir.
Eğitim kurumlarının ekonomik kalkınmaya yardımcı olması için okullarda bireylere çağdaş teknolojiye uygun bilgi ve becerilerin kazandırılması, her düzeyde ve alanda kalkınmanın gerektirdiği nitelikte ve nicelikte insan gücü yetiştirmesi gerekmektedir. Bu da eğitimin bir yatırım olarak görülmesine ve bu yatırımların ülke gereksinimlerine uygun olarak yapılmasına bağlıdır.

6)Bireyi Geliştirme

Eğitim kurumları, büyük ölçüde toplumun yukarıda sıralanan gereksinimlerini karşılamak üzere ortaya çıkmıştır. Ancak, eğitim kurumları bu işlevini yerine getirirken, toplumdaki bireylerin gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Birey eğitim kurumlarında, doğal ve toplumsal çevresini tanıyarak bunlardan en iyi biçimde yararlanma ve temel gereksinimlerini karşılama yollarını öğrenir.
Özellikle zorunlu olmayan, yüksek düzeydeki eğitim kurumlarına devam eden bireyler, topluma yararlı olmanın yanı sıra, toplumda kendisine iyi bir statü ve yüksek gelir elde etmesini sağlayacak bir meslek kazanma, kendini gerçekleştirme gibi bireysel çıkarları için de eğitim kurumlarına devam etmektedirler. Bu gereksinimler bireyin okula karşı güdülenmesini sağlar.

Bireyin gereksinimlerinin sağlanması, onun okula güdülenmesini nasıl sağlayacaktır?
Eğitimin bireyi geliştirme işlevi, günümüzde, çağdaş ve demokratik toplumlarda bireye verilen değerin artmasıyla birlikte önem kazanmaya başlamıştır. Eğitim kurumları bu işlevi yerine getirirken bireyin hem zihinsel, hem de bedensel ve duygusal gelişmesine yardımcı olur.
Eğitim kurumlarının bireyi geliştirme işlevini üstlenebilmesi için eğitim etkinliklerini bireyin gereksinimlerine uygun biçimde düzenlemesi gerekir. Eğitim kurumlarında kazandırılan bilgi ve beceriler, bireyin yaşamında kendisi için gerekli olan ve gerçekleştirmek istediği amaçlarına uygun olanlar arasından seçilmelidir. Bireye sağlıklı yaşama ve doğru beslenme yolları ile toplumsal ve ekonomik gereksinimlerini karşılamasına yardımcı olacak bilgi, beceri ve tutumlar öğretilmelidir.