Rehberlik

“Rehberlik nedir?” sorusunun yanıtı rehberliğin tanımında bulunmaktadır. Rehberliğin çok çeşitli tanımları yapılmıştır. Bu tanımlardan birinde rehberlik, “bireyin en verimli bir şekilde gelişmesini, doyum verici uyumlar sağlamasında gerekli olan tercihleri, yorumları, planları yapmasına, kararlar vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanmasına, bu tercihlerle kararları yürütebilmesi için bireye yapılan sistemli ve profesyonel bir yardım” olarak tanımlamaktadır. [1]

Öğrenci kişilik hizmetleri arasındaki rehberlik hizmetleri, ne tür hizmetlerden oluşmaktadır?

Bir başka tanımda rehberlik; “bireyin kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması ve doğru kararlar vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel yardım süreci” olarak ele alınmaktadır. [2] Bir başka açıdansa rehberlik; “kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geliştirmesi, çevresine sağlıklı ve dengeli bir uyum göstermesi, böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlar” olarak tanımlamaktadır. [3]

Rehberliğin farklı tanımları arasındaki benzerliklerle, farklılıkları tartışınız.

Rehberlik farklı kişilerce farklı tanımlanmış gibi görünse de tanımlarda vurgulanan bazı ortak noktalar bulunmaktadır. Bu ortak noktaları beş maddede toplamak mümkündür:

1. Rehberlik bireye yardım etme işidir: Rehberlik, psikolojik bir yardımdır. Rehberlik, yardımı psikolojik bir ilişki içinde sunulabilir. Rehberlik yardımında, bireye nasihat etme, yol gösterme, onun adına kararlar verme yoktur. Rehberlik yardımı, amaçlı bir yardımdır. Bu amaçlı yardım sürecinde yardım alan kişi (Danışan) bir de yardım sunan kişi (Danışman) vardır. Rehberlikte hem yardım alan, hem de yardım veren önemlidir. Rehberlik sürecinde, her iki tarafın gönüllülüğü esastır.

2. Rehberlik yardımı bireye dönüktür: Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardır. Birey kendine özgü, biricik, değerli ve gelişmekte olan, geliştirilecek bir kapasitesi bulunan biridir. Rehberlikte işe yaramayan bir birey yoktur. Rehberlikte bireyin kapasitesine güvenilir. Profesyonel düzeyde yardım edildiği taktirde her birey kendine yetebilir, kendi sorunlarını en uygun yolla çözebilir. Bireyin bazı sorunlarının olması o bireyin “normal dışı” olduğu anlamına gelmez. Rehberlikte her birey normaldir. Dolayısıyla her birey yaşamının her döneminde, rehberlik yardımına gereksinim duyabilir.

3. Rehberlik hizmetleri sitemli olarak ve profesyonel düzeyde sunulabilir: Rehberlik yardımı bilimseldir; bilimsel ilkeler ve yöntemlerle, belirli bir plan, program ve sistem içinde sunulur. Rehberlik yardımı; alana özgü, özel bir öğrenim görmeyi gerektiren, özel bir uzmanlık alanıdır. Bu nedenle rehberlik hizmetleri, bu alanda yetişmiş kişilerce sunulduğunda etkili olabilir; amatörce sunulamaz.

4. Rehberlik, bir süreçtir: Rehberlik bir anda olup biten bir iş değildir. Rehberlik, birbirine dayalı bir dizi aşamaları içeren ve süreklilik gösteren bir hizmettir. Rehberlik hizmetlerinin amacına ulaşabilmesi belli bir süre gerektirir. Rehberlik, insanın olduğu her yerde ve her insanın, her döneminde gereksinim duyulan bir hizmettir.

5. Rehberliğin esası, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir: Kendini gerçekleştirme kavramı “Rehberliğin Amacı” kısmında açıklanmıştır.

Rehberliğin Amacı

Rehberliğin amacı, rehberliğin anlamında, ilke ve kavramlarında saklıdır. Rehberlik hizmetleriyle erişilmek istenen sonuç bireyin kendini gerçekleştirmesine (self-actualizing) yardım etmektir. Başka deyişle, kendini gerçekleştirme, psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki tüm hizmet alanlarının amacı olarak kabul edilmektedir. Öğrenciyi merkeze alan çağdaş eğitim sistemlerinin amaçlarından birisi de öğrencinin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Görüleceği gibi, psikolojik danışma ve rehberlik ile çağdaş eğitim sistemlerinin amacı aynıdır. Her ikisi de öğrencinin kendisini gerçekleştirmesine yardım etmeyi amaçlamaktadır. Öyleyse, kendini gerçekleştirme nedir? Bu kadar önemli olan kendini gerçekleştirme kavramını biraz açıklamakta yarar vardır. Kendini gerçekleştirme, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yer veren, dolayısıyle öğrenciyi merkeze alan, çağdaş eğitim sisteminde önemli bir kavramdır. Kendini gerçekleştirme, İnsancı psikolojinin geliştirdiği bir kavramdır.

Kendini gerçekleştirme kavramının bugünkü düzeye erişmesinde ve psikolojik danışma ve rehberlik alanına kazandırılmasında Abraham Maslow ile Carl Rogers’ın büyük katkıları olmuştur. Maslow’a göre, insanın temel ihtiyaçlar hiyerarşisinin en üst basamağında yer alan “kendini gerçekleştirme”, insan davranışlarına yön veren tek ve temel güdüdür. Rogers ise “tam verimlilik” ya da “tam kapasiteyle fonksiyonda bulunma” (fully-functioning) kavramlarını kendini gerçekleştirme kavramıyla aynı anlamda kullanmıştır. Maslow ve Rogers’a göre, kendini gerçekleştirmekte olan birey ruh sağlığı yerinde, çağdaş bir bireydir. Kendini gerçekleştirmekte olan bireylerin nitelikleri şöyle sıralanabilir:

Kendini gerçekleştirmekte olan birey, daha yeterli bir kişiliğe sahiptir, daha verimlidir. Kendisini tanır, kim olduğunu gerçekçi bir gözle değerlendirir, kim olabileceği hakkında tutarlı bir görüşe sahiptir. Kendisinin olduğu kadar, başka insanları ve doğayı da değerli kabul eder, saygı duyar. Hem kendisi, hem başkaları hakkında olumlu düşüncelere sahiptir. Demokratik karakter yapısına sahiptir. Evrensel insan değerlerine saygı duyar ve bu değerleri geliştirmeye çalışır. Zamanı verimli bir şekilde değerlendirir, geçmişten çok geleceğe dönüktür. Yaratıcı ve üreticidir. Tam kapasiteyle fonksiyonda bulunur. İçinden geldiği gibi davranır, duygularını açığa vurmaktan kaçınmaz. Espiritüeldir. Açık fikirlidir, değişmelere ve yeni yaşantılara açıktır. Kültürlenmeye karşı direniş içindedir. Kendini gerçekleştirme yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu nedenle kendini gerçekleştirmiş bireyden değil; gerçekleştirmekte olan bireyden söz edilebilir. İşte psikolojik danışma ve rehberliğin amacı, yukarıda belirtilen nitelikler bakımından, bireyin gelişmesini desteklemek ve böylece bireyin kendini en üst düzeyde gerçekleştirmesine yardım etmektir.

Kendini gerçekleştirme kavramını kim ortaya atmıştır? Kendini gerçek leştirmekte olan bir bireyin özellikleri nelerdir?

Çağdaş eğitim ve çağdaş eğitimin ayrılmaz bir parçası olan psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında çeşitli etkinlikler gerçekleştirilirken “bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etme” amacını okul yöneticileri, öğretmenler ve okul rehberlik servisi uzmanlarının göz ardı etmemeleri gerekir.